W ostatnim czasie zauważalne jest zwiększenie współpracy między biznesem a nauką.
Po pierwsze – wpływ ma na to z pewnością fakt, iż zmiany, m.in. technologiczne, ale też demograficzne – związane zwłaszcza ze skutkami niżu demograficznego, prowadzą do przeobrażeń w przedsiębiorstwach, a te, aby pozostać na rynku i co więcej – być konkurencyjnymi, potrzebują wykwalifikowanej kadry. Stąd też pracodawcy coraz częściej podejmują kroki w kierunku pozyskania dobrze wykształconych absolwentów.
Po drugie – od kilku lat system kształcenia zawodowego w Polsce jest reformowany. Zmieniły się przede wszystkim przepisy ustawy o prawie oświatowym, zgodnie z treścią których szkoły prowadzące kształcenie zawodowe zobowiązane zostały do współpracy z pracodawcami. Podobne regulacje dotyczą także przedsiębiorców, chociażby tych, skupionych w SSE (specjalnych strefach ekonomicznych). Przepisy zobowiązują takie strefy do zaangażowania się we współpracę ze szkołami ponadpodstawowymi. Ale poza wymienionymi, system oświaty w zakresie kształcenia zawodowego powinien otrzymywać wsparcie również ze strony organizacji pracodawców, samorządów bądź organizacji gospodarczych, stowarzyszeń lub samorządów zawodowych, sektorowych rad ds. kompetencji a także Rady Programowej do spraw kompetencji.[1]
Warto pamiętać także, że zawody, w których kształci szkoła, ustalane są dopiero po nawiązaniu współpracy z pracodawcą lub osobą prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne, właściwe dla zawodu lub branży. [2]
Z obserwacji wynika, że najczęściej wybieraną formą kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwem a szkołami – są praktyki i staże zawodowe. Prowadzone są także kursy dla uczniów, ze szkołami współpracują instruktorzy/eksperci w danej dziedzinie, wyposażane są dzięki takiej współpracy warsztaty lub pracownie szkolne, organizowane są wizyty studyjne, dzięki którym uczniowie i studenci mogą poznać realia panujące wewnątrz danej firmy oraz specyfikę pracy.
W końcu tworzone są klasy patronackie.
Klasa patronacka – co to takiego?
Jak sama nazwa wskazuje to klasa objęta patronatem, swoistą opieką, w tym wypadku konkretnej firmy. Współpraca taka zawierana jest na podstawie umowy bądź porozumienia, a korzyści z niej płynące są liczne, dla przykładu:
– dodatkowe szkolenia/kursy;
– stypendia dla najzdolniejszych uczniów;
– praktyki dla uczniów;
– doposażanie klas.
Dużym plusem takiej współpracy dla patrona/pracodawcy jest możliwość uczestniczenia w opracowaniu programu nauczania, który będzie skrojony na miarę potrzeb jego przedsiębiorstwa, z kolei dla uczniów korzyść jest taka, że uczą się tego, co faktycznie przyda im się później w życiu zawodowym.
Wsparcie edukacji zawodowej ze strony biznesu to niezwykle istotna współpraca. Współpraca ta przekłada się na lepsze przygotowanie do pracy, ale też, dzięki niej, uczniowie zdają egzaminy końcowe na zdecydowanie lepszym poziomie. Nie od dziś też wiadomo, że im więcej praktyki, tym lepiej młody człowiek będzie przygotowany do wyzwań, czekających na niego na rynku pracy.
Współpraca edukacji z biznesem jest ważna nie tylko na linii uczniowie – przedsiębiorcy, ale także nauczyciele – przedsiębiorcy. Od pewnego czasu obowiązuje nowa forma doskonalenia zawodowego, mianowicie obowiązkowe szkolenia branżowe dla nauczycieli.
Szkolenia branżowe dla nauczycieli
Głównym celem tych szkoleń jest oczywiście doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych, które są niezbędne nauczycielom w wykonywanej przez nich pracy. Na stronie MEiN znaleźć można także cele szczegółowe, tj.:
- zapoznanie z technologiami stosowanymi w przedsiębiorstwie,
- zapoznanie się z urządzeniami, narzędziami i innym sprzętem technicznym, stosowanym w procesach produkcyjnych lub usługach,
- poznanie specyfiki pracy w rzeczywistych warunkach w branży związanej z nauczanym zawodem,
- doskonalenie praktycznych umiejętności zastosowania wiedzy teoretycznej,
- zdobycie nowych doświadczeń zawodowych związanych z zawodem,
- nawiązanie kontaktów zawodowych umożliwiających ich wykorzystanie w procesie kształcenia zawodowego,
- doskonalenie umiejętności interpersonalnych w bezpośrednim kontakcie z pracownikami,
- rozpoznanie potrzeb i możliwości zatrudnienia absolwentów szkół na regionalnym lub lokalnym rynku pracy.
Za organizację szkoleń branżowych odpowiedzialny jest dyrektor szkoły. To on wydaje skierowanie bądź do pracodawcy bądź do indywidualnego gospodarstwa rolnego. Szkolenia odbywają się w trzyletnich cyklach, a w trakcie każdego cyklu nauczyciel musi odbyć szkolenie w wymiarze 40 godzin. Szkolenia nauczyciele odbywają w ramach zajęć i czynności związanych z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem, doskonaleniem zawodowym.
I w tym wypadku współpraca szkół z biznesem jest bardzo ważna, choć w przypadku realizacji tego obowiązku, na horyzoncie pojawiła się nowość, jakim są BCU – czyli branżowe centra umiejętności. To właśnie w BCU nauczyciele będą mogli uzyskać i udoskonalić wiedzę, swoje umiejętności, korzystając ze wsparcia kadry tam zatrudnionej. Ale jednak na to rozwiązanie trzeba jeszcze trochę poczekać.
Współpraca biznes – szkoły a rzeczywistość
Doskonałym przykładem współpracy na linii biznes – szkoła, jest ta pomiędzy firmą Mercedes – Benz Manufacturing Polska a szkołami z regionu.
Jak możemy dowiedzieć się ze strony firmy: jaworska fabryka Mercedesa wspiera edukację w regionie i dba o rozwój zawodów przyszłości. Do grona klas patronackich zakładu dołączyło Europejskie Liceum Ogólnokształcące w Legnicy. List intencyjny w tej sprawie został podpisany jakiś czas temu przez Prezes Zarządu DPFA EUROPRYMUS – Katarzynę Hübner, Prezesa Zarządu MBMPL – dr Andreasa Schenkel i Wiceprezesa Zarządu MBMPL – Aleksandrę Łukasiak. To pierwsza szkoła w pełni objęta patronatem Mercedes-Benz Manufacturing Poland. Liceum oferuje trzy profile nauczania: politechniczny, humanistyczno-prawny i biologiczno-sportowy, a także rozszerzoną naukę języka angielskiego i niemieckiego. Dodatkowo uczniowie, którzy wybrali profil politechniczny będą mogli brać udział m.in. w warsztatach organizowanych przez fabrykę Mercedesa w Jaworze, zostaną zaproszeni na tematyczne zwiedzanie zakładu i będą mieć możliwość praktyk w działach produkcyjnych i administracyjnych. We współpracy z Mercedes-Benz Manufacturing Poland Europejskie Liceum Ogólnokształcące będzie wspierać uczniów w wyborze studiów, których ukończenie da perspektywę pracy w fabryce w Jaworze. Do tej pory działają dwie klasy patronackie MBMPL: mechatronik w Powiatowym Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Jaworze (od września 2019 r.) i elektromechanik w Zespole Szkół Samochodowych w Legnicy (od września 2021 r.). Fabryka wspiera rozwój dziewcząt z liceów i techników powiatu jaworskiego w zakresie nauk technicznych i umiejętności miękkich, od czterech lat oferuje im półroczny program „Girls Go Technology, czyli dziewczyny oswajają technologię”.
Wyjątkowy program realizowany jest przez KGHM Polska Miedź.
Wychodząc z założenia, że
„umiejętne inwestowanie w kapitał ludzki, to najlepsza droga do stałego doskonalenia kultury organizacyjnej, a w konsekwencji do budowania przewagi konkurencyjnej w kluczowych obszarach działalności”[3]
firma od początku swojej działalności bierze udział we współpracy ze szkołami z regionu. W 2018 roku program tejże współpracy zyskał miano „Kompetentni w branży górniczo-hutniczej. KGHM – kluczowy partner w kształceniu zawodowym”. W konsekwencji tego podpisano listy intencyjne ze szkołami z powiatów legnickiego, bolesławieckiego, lubińskiego, głogowskiego oraz polkowickiego.
KGHM wspólnie ze szkołami bierze udział w kształtowaniu programów nauczania, a także rozszerzania zakresu i form praktycznej nauki zawodu w rzeczywistym środowisku pracy.
Co ciekawe praktyczna nauka zawodu organizowana jest w formie zajęć grupowych, ale także indywidualnych, a korzyści z niej płynące są liczne, m. in. możliwość jednoczesnego zdobywania wiedzy teoretycznej i praktycznej w zawodzie, kształcenie pod kierunkiem doświadczonych pracowników, poznanie procesu technologicznego KGHM oraz nowoczesnych technologii w rzeczywistych warunkach pracy, poznanie środowiska i atmosfery pracy.[4]
Działania firmy, dotyczące tej sfery, ukierunkowane są także na pozyskiwanie przez uczniów uprawnień kwalifikacyjnych, doradztwa zawodowego i motywowania uczniów, ale dotyczą także nauczycieli kształcenia zawodowego, a dokładnie podnoszenia przez nich kwalifikacji.
Fot.1 – https://kghm.com/pl/kariera/dla-uczniow/kompetentni-w-branzy
Równie godnym wyróżnienia przykładem współpracy jest ta pomiędzy fabryką Toyoty a Zespołem Szkół nr 5 w Wałbrzychu. Współpraca ta, zainicjowana jakiś czas temu, ogólnie rzecz biorąc miała na celu wsparcie fabryki w procesie dydaktycznym uczniów technikum, konkretnie tych uczących się w klasie technik mechatronik. W szczegółach wsparcie polegało na: organizacji wizyt zawodoznawczych dla uczniów szkoły, szkoleniach, wsparciu modyfikacji programów nauczania czy nawet stworzeniu możliwości zatrudnienia na umowę o pracę po ukończeniu szkoły. Firma przekazała szkole silniki i skrzynie biegów, ale także inne produkty/maszyny, a nawet dwa samochody, które służą uczniom, jako pomoce dydaktyczne lub do celów testowych.[5]
Z kolei Toyota Boshoku Poland nawiązała interesującą współpracę z Dolnośląskim Zespołem Szkół w Biedrzychowicach. Polega ona mianowicie na objęciu patronatem klas logistycznych.
W ramach niego firma organizuje dla uczniów np. specjalistyczne szkolenia z dziedziny logistyki oraz szkolenia HR-owe, które mają na celu pomóc uczniom w przygotowaniu się do rozmów kwalifikacyjnych oraz w napisaniu dobrego CV.[6]
Ciekawą współpracę ze szkołami zainicjowała także Grupa CCC. Utworzenie programu pod nazwą DesignHUB miało na celu stworzenie i rozwój młodych, dynamicznych i innowacyjnych kadr. Oferuje on praktyki w działach Kreacji, Produktu, Marketingu i Visual Merchandisingu. „W ramach projektu, firma nawiązała współpracę z trzema szkołami: Zespołem Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Głogowie w zakresie kształcenia uczniów w zawodzie technik reklamy oraz technik fotografii i multimediów, Zespołem Szkół im. Narodów Zjednoczonej Europy w Polkowicach w zakresie kształcenia w zawodzie technik reklamy oraz Zespołem Szkół nr 2 im. Jana Wyżykowskiego w Lubinie w zakresie kształcenia w zawodzie technik grafiki i poligrafii cyfrowej.”[7]
Przy okazji warto wspomnieć o rozwiązaniach zastosowanych przez firmę Viessmann. Nie są to klasyczne przykłady współpracy biznesu z edukacją, ale z pewnością warte są prezentacji.
Pierwsze to Akademia Viessmanna, funkcjonująca od początku powołania firmy w Polsce. Przedstawiciele Akademii uczestniczą w wielu sympozjach i konferencjach, gromadzących różne grupy zawodowe. Jednak przede wszystkim w jej ramach prowadzone są szkolenia, dzięki którym można poszerzyć wiedzę z zakresu techniki grzewczej oraz zagadnień związanych z OZE. Ich uczestnikami są głównie projektanci, sprzedawcy, wykonawcy systemów grzewczych czy nawet architekci i kominiarze.
Fot. 2 – https://www.viessmann.pl/pl/przedsiebiorstwo/akademia-viessmann.html
Drugi przykład ciekawych rozwiązań zastosowanych w firmie to tzw. „szkoła partnerska”, która została otwarta z uwagi na brak wykwalifikowanej kadry na rynku. Ukończenie tej szkoły pozwala na zdobycie dwóch kwalifikacji w zawodzie oraz tytułu technika Urządzeń i Systemów Energetyki Odnawialnej, ale przy okazji uczestnicy otrzymują też dodatkowo podstawowe uprawnienia i certyfikaty firmy Viessmann.
Nie tylko duże/średnie firmy współpracują ze szkołami, także mikro- i małe podmioty mają tu swój udział. Jest on zdecydowanie mniej efektowny, ale na pewno efektywny. Zwykle polega na organizowaniu praktyk i staży zawodowych, a żeby zachęcić młodych ludzi i móc konkurować z „dużymi” – zdarza się, że mniejsze podmioty oferują dodatkowe wynagrodzenie za pracę, wykonywaną przez uczniów.
Powyższe przykłady pokazują, jak cenna i nieodzowna jest współpraca biznesu z edukacją. Wiedza zdobyta w szkolnej ławce jest bardzo ważna, ale w przygotowaniu do przyszłej pracy równie ważne jest zdobycie praktycznego doświadczenia zawodowego. Równie istotne jest doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych nauczycieli, gdyż im one wyższe, tym wyższy poziom kształcenia. Istotna w tej kwestii jest także promocja tej współpracy, ale w kontekście promocji należy także nawiązać do promocji samego kształcenia zawodowego, a tym samym walczyć ze stereotypami dotyczącymi niskiego prestiżu czy też niskiego poziomu kształcenia w szkołach zawodowych czy technicznych. Dzięki staraniom oraz zaangażowaniu wszystkich interesariuszy oraz funduszom europejskim, a w konsekwencji licznym projektom, realizowanym przez m. in. placówki edukacyjne, kształcenie to stało i wciąż staje się atrakcyjniejsze.
Autor: Magdalena Rak-Rozmysłowska.
[1] Prawo oświatowe, art. 3, ust. 1a
[2] Prawo oświatowe, art. 68, ust. 7, pkt 2
[3] https://kghm.com/pl/kariera/dla-uczniow
[4] https://kghm.com/pl/kariera/dla-uczniow/praktyki-uczniowskie
[5] https://walbrzych.naszemiasto.pl/walbrzych-toyota-i-mechanik-rozszerzaja-wspolprace/ar/c1-7919347
[6] http://www.dzs.biedrzychowice.dolnyslask.pl/2022/04/27/technik-logistyk-wspolpraca-z-toyota-boshoku-poland/
[7] https://hrstandard.pl/2022/10/19/ccc-wspiera-rozwoj-mlodych-talentow/